Tekst autorstwa Andrzeja Rogińskiego został opublikowany 31 stycznia 2025 r. w piśmie „Głos Tygodnik nowohucki”

Zamysł budowy metra w Krakowie powstał kilkadziesiąt lat temu ale mówiono o tym mało i rzadko. Dla jednych była to fantasmagoria, inni dostrzegali biedę państwa i miasta. Ale gdy zaczęliśmy powszechnie kupować samochody i utykać w korkach komunikacyjnych ten i ów zaczął przebąkiwać o metrze. Po wyborach czerwcowych 1989 roku i po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaczęliśmy jeździć po świecie dzięki trzymanemu w domu paszportowi a po Europie nawet na dowód osobisty. W wielu odwiedzanych miastach, nawet mniejszych od Krakowa, jeździliśmy metrem. Zazdrościliśmy wygody i marzyliśmy.

Od 1968 r. w rejonie dworca PKP Kraków Główny rozpoczęto inwestycję pod nazwą Centrum Komunikacyjne, którego elementem była stacja metra. W wyniku najprzeróżniejszych zdarzeń i decyzji powstała Galeria Krakowska i podziemny przystanek tramwajowy, który stał się przeszkodą dla zaprojektowania w tym rejonie trasy metra. Informacje na temat ewentualnej budowy metra wypływały rzadko, głównie od naukowców. Gdy przywrócono w Polsce samorząd terytorialny, a więc gdy pojawiła się Rada Miasta Krakowa i urząd Prezydenta Miasta Krakowa, zabrano się za planowanie przestrzeni miasta, uchwalano strategie. Deliberacjom na temat aż nadszedł rok 2014 kiedy to krakowianie w referendum opowiedzieli się za metrem. Wyniki tego referendum są wiążące prawnie i politycznie. Władza kombinowała co by tu zrobić by za psi pieniądz obiecać metro, które w rzeczywistości metrem nie będzie.

Od czasu referendum sprawa metra zaczęła być poważniejszą. Mieszkańcy zaczęli domagać się informacji. Prezydent miasta był zobowiązany jej udzielać. W styczniu 2021 r. zawiązało się stowarzyszenie zwykłe Metro dla Krakowa. Najpoważniejsza informacja miała miejsce 7 czerwca 2021 r. podczas sesji Rady Miasta. Przedstawiciele ILF Consulting Engineers Polska zaprezentowali wyniki zleconej przez Urząd Miasta pracy „Wykonalność budowy szybkiego, bezkolizyjnego transportu szynowego w Krakowie”. Po przyjrzeniu się temu opracowaniu okazało się, że ma powstać linia tramwajowa częściowo zagłębiona pod ziemią, prawdopodobnie kolizyjna. Została nazwana premetrem a przecież docelowo metrem nie mogła się stać m.in. z uwagi na zbyt małą średnicę tunelu, a mówiąc ścisłe ze względu na nieodpowiednia skrajnię. Pociągi metra bowiem w zasadzie mają zasilanie dolne, boczne a pociągi tramwajowe zasilanie górne. Pociąg metra zabiera znacznie więcej pasażerów niż tramwaj i dlatego jego wagony powinny być szersze a zestawione w pociąg dłuższe co też ma wpływ na długość peronów. W tych sprawach SKBM rozmawiał z radnymi i z dziennikarzami.

Kolejna Informacja Prezydenta została przedstawiona 20 października 2021 r. Radni nie byli usatysfakcjonowani. Społeczny Komitet Budowy Metra, który odniósł spektakularny sukces w Warszawie, postanowił pomóc mieszkańcom Krakowa. W 2022 r. SKBM wskazał Prezydentowi Jackowi Majchrowskiemu a szczegółowo jego zastępcy Andrzejowi Kuligowi swoje zastrzeżenia i uwagi. W rezultacie nastąpiła zmiana stanowiska władz miejskich. Sprowadziła się ona do tego, ze tunel miał zostać poszerzony, aby mogły w nim zmieścić się wagony metra a tymczasem miał tam jeździć tramwaj.

W 2022 r. wszyscy członkowie stowarzyszenia Metro do Krakowa przystąpili do stowarzyszenia rejestrowego Społeczny Komitet Budowy Metra. Dołączyły do nich następne osoby. W rezultacie zawiązał się Oddział Krakowski SKBM. W jego składzie znaleźli się m.in. wybitni naukowcy, profesorowie: Marek Cała z Katedry Geomechaniki, Budownictwa i Geotechniki, wielokrotny dziekan Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii – Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami Akademii Górniczo-Hutniczej. W swej pracy badawczej zajmuje się m.in. problematyką stateczności zboczy i konstrukcji oporowych, strategią rozwoju górnictwa w Unii Europejskiej; Kazimierz Furtak – Specjalizuje się m.in. w zagadnieniach nośności i trwałości oraz bezpieczeństwa obiektów mostowych, w tym również tuneli, rozwiązań konstrukcyjnymi tuneli i technologii ich realizacji. Dwukrotnie byłe rektorem Politechniki Krakowskiej. Przez trzy kadencje przewodniczył Radzie Programowej ds. Rozwoju Systemu Transportowego Miasta Krakowa przy Prezydencie Miasta. Jest członkiem stowarzyszenia Społeczny Komitet Budowy Metra; Antoni Tajduś – Specjalizuje się w zagadnieniach dotyczących mechaniki skał i gruntów (deformacje powierzchni, szkody górnicze, tąpania, wstrząsy, utrzymanie wyrobisk podziemnych), budownictwa podziemnego (tunele, przejścia podziemne, garaże oraz podziemne składowiska odpadów), zastosowań metod numerycznych w mechanice skał i gruntów, bezpieczeństwa energetycznego kraju. Dwukrotnie był rektorem Akademii Górniczo-Hutniczej. Pracuje w Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH; Stanisław Albricht – moderator budowy metra w referendum, w 2014 r. zaprojektował trzy warianty I linii metra na kierunku wschód – zachód; Tadeusz Wojciechowski – projektant m.in. koncepcji I linii metra Nowa Huta – Mydlniki z lat 80. XX w. i kładki Bernatki. Prezesem Oddziału został Rafał Kulczycki.

Latem 2023 r. rozmawialiśmy z kilkoma kandydatami na urząd Prezydenta Krakowa wskazując na korzyści, które odniesie miasto i jego mieszkańcy z powodu uruchomienia metra. Upowszechnialiśmy twierdzenie, że powinnością osób, które będą kandydować na urząd Prezydenta Krakowa oraz na funkcje radnych miasta, jest wykonanie woli krakowian wyrażonej w referendum. Nie należy sprzeniewierzać się oczekiwaniom mieszkańców. W mediach krakowskich publikowane są materiały przygotowane przez SKBM.

Prezydentem Krakowa wybrany został Aleksander Miszalski. Potwierdził, że dotrzyma zobowiązań wyborczych, w tym doprowadzi do budowy metra. Wskazał, że Stanisław Mazur, jego konkurent w walce wyborczej o prezydenturę miasta obejmuje funkcję I zastępcy prezydenta miasta i będzie koordynował zagadnienia związane z metrem. Zwracam uwagę na to, że ekonomista prof. Stanisław Mazur, do niedawna rektor Uniwersytetu Ekonomicznego posiada wiedzę istotną dla pracy na rzecz rozwoju miasta, transportu publicznego, w tym metra. 28 sierpnia 2024 r. radni Krakowa wysłuchali Informacji Prezydenta na temat metra. Przedstawiona zostały zamierzenia i zarysowany plan działania. Prezesi SKBM spotkali się z nim 17 października 2014 r. i przedstawili plan działania stowarzyszenia w Krakowie do końca bieżącej kadencji samorządu.

Ważną decyzją prezydenta Aleksandra Miszalskiego było powołanie Rady Naukowo-Technicznej ds. Budowy Metra. Zasiadają w niej eksperci reprezentujący rozmaite dziedziny wiedzy. Przygotowanie do inwestycji, jaką jest metro, wymaga wiedzy interdyscyplinarnej. Radzie przewodniczy prof. Andrzej Szarata, rektor Politechniki Krakowskiej. Poprzednio pełnił funkcję dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej PK. W pracy naukowej zajmuje się zagadnieniami związanymi z transportem, w tym m.in. systemami komunikacyjnymi, modelowaniem podróży.

Utworzony niedawno Referat ds. Przygotowania Budowy Metra. Do jego zadań należy m.in. prowadzenie działań informacyjnych. Przypisuję jemu zamieszczenie materiałów informacyjnych w zakładce METRO na stronie internetowej Magicznego Krakowa.

13 stycznia 2025 r. odbyło się trzecie posiedzenie Rady Naukowo-Technicznej do spraw Budowy Metra. Tak je scharakteryzował prof. Andrzej Szarata: […] mówiliśmy o rzeczy niezwykle ważnej, czyli komunikacji rozumianej jako przekaz medialny. To bardzo ważne, by ta komunikacja miała wysoką jakość. Mówiliśmy też o tym, żeby przygotować szeroką kampanię społeczną, która będzie dedykowana osobom w różnym wieku i przynależności do grupy społecznej – od szkół, przedszkoli, po Uniwersytet Trzeciego Wieku, środowiska branżowe, uczelnie. […].

Zostałem zaproszony na to posiedzenie z prawem zabrania głosu w imieniu SKBM. Nasze stowarzyszenie stać będzie na straży decyzji referendum z 2014 r. w sprawie budowy metra. Uważamy, że mieszkańcom Krakowa przysługuje prawo do informacji co w tym zakresie robi samorząd terytorialny, a więc Prezydent z podległym mu urzędem oraz Rada Miasta. Wynika to z ustawowych zadań własnych gminy. Należy do nich zaspokajanie zbiorowych potrzeb jej mieszkańców, w tym m.in. sprawy ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody,

gminnych dróg, ulic, mostów, oraz organizacji ruchu drogowego, lokalnego transportu zbiorowego. A zatem z całą pewnością funkcjonowanie metra jest zadanie własnym gminy. Ponieważ radni i prezydent zostali wybrani przez mieszkańców to na nich spoczywa obowiązek informowania wyborców o swojej publicznej działalności. SKBM będzie pilnował by obywatele Krakowa otrzymywali informacje dotyczące przygotowań do budowy i eksploatacji metra. Ponieważ dysponujemy ponad czterdziestoletnim doświadczeniem zamierzamy wyjaśniać to co może być nie zrozumiałe. Będziemy również dopytywać władze miasta o sprawy, które zostały pominięte, a które należałoby wyjaśnić. Dlatego chętnie będziemy zbierać pytania mieszkańców. Ponadto, aby lepiej poznawać ich odczucia, opinie i niepokoje organizować będziemy otwarte spotkania. zapraszać na nie będziemy osoby odpowiedzialne za sprawy metra, aby umożliwić im wyjaśnienie spraw, które mogą być skomplikowane. SKBM prowadzi też stronę internetową pod adresem skbm.waw.pl, na której znajduje się zakładka KRAKÓW. Będzie tam można znaleźć nasze zdanie, fachowe wyjaśnienia.

Bieżące informowanie o postępach przygotowań do budowy metra objawić się powinno nie tylko w trakcie Informacji Prezydenta składanych Radzie Miasta, prowadzeniu zakładki METRO na stronie Magicznego Krakowa czy wywiadach prasowych. Istnieje wiele możliwości kontaktu z mieszkańcami w każdym wieku metrykalnym. Podczas wspomnianego posiedzenia Rady Naukowej wskazano na kilka z nich. Oto Akademia Górniczo-Hutnicza ma kopalnię doświadczalną, w której można by przedstawić i zaznajomić zainteresowanych z technologią drążenia. Można przedstawić w formie rysunkowej sposoby zapobiegania wypadkom podczas pracy, pokazać model tarczy drążącej tunele, tak jak to zrobiono w Warszawie, rozdać foldery ilustrujące proces przygotowania do budowy metra, uczestniczyć w warsztatach zaproponowanych przez naukowców. SKBM ma w zanadrzu szereg pomysłów, których realizacja przybliży krakowianom sprawy metra, w tym spowodowane przez tą inwestycję dobre zmiany w mieście.

Andrzej Rogiński, prezes Społecznego Komitetu Budowy Metra